आपल्यापैकी बहुतेकांनी सेन्सेक्स हा शब्द कुठेतरी ऐकला असेलच. सेन्सेक्स म्हणजे काय माहीत आहे का? जर नसेल तर आज आम्ही तुम्हांला याबद्दल सांगणार आहोत. वृत्तपत्रे आणि टीव्ही चॅनेल्समधील वादविवादांमध्ये सेन्सेक्स हा शब्द चर्चेचा विषय ठरतो. सेन्सेक्समधील चढ-उतारावर सर्वांचे लक्ष असते. सेन्सेक्समधील चढउतारांमुळे शेअर बाजार कसा रिऍक्ट करतो? हे सहज शोधता येते. मोठे गुंतवणूकदार नेहमी या निर्देशांकावर लक्ष ठेवतात. अनेकदा सेन्सेक्समध्ये मोठी घसरण पाहायला मिळते. त्या काळात गुंतवणूकदारांना नुकसान सहन करावे लागते. याच अनुषंगाने आज आम्ही तुम्हांला सेन्सेक्सबद्दल सांगणार आहोत. याबद्दल सविस्तर जाणून घेऊया – sensex mhanje kay in marathi
सेन्सेक्स म्हणजे काय? | What is Sensex in marathi?
sensex चे पूर्ण नाव संवेदनशील निर्देशांक आहे; हा BSE (बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज) चा मुख्य बेंचमार्क निर्देशांक आहे. सेन्सेक्स 1986 मध्ये S&P BSE सेन्सेक्स म्हणून बाजारात लाँच करण्यात आला आणि हा भारतातील सर्वात जुना निर्देशांक मानला जातो. सेन्सेक्स BSE वर सूचीबद्ध असलेल्या 5700 पेक्षा जास्त कंपन्यांपैकी 30 सर्वात मोठ्या आणि सर्वाधिक व्यापार करणाऱ्या कंपन्यांचा मागोवा घेतो. या 30 कंपन्या विविध औद्योगिक क्षेत्रातील आहेत ज्या भारतीय अर्थव्यवस्था आणि शेअर बाजाराला उत्तम प्रकारे प्रतिबिंबित करतात.
sensex चा व्यवहार आंतरराष्ट्रीय स्तरावर युरेक्स आणि ब्राझील, रशिया, चीन आणि दक्षिण आफ्रिकेतील विविध प्रमुख एक्सचेंजेसवर होतो.
सेन्सेक्स मार्केट वेळ | Sensex market timing
sensex सोमवार ते शुक्रवार सकाळी 9:15 ते दुपारी 3:30 या equity segment च्या वेळेचे अनुसरण करतो.
सेन्सेक्स कसा काम करतो? | sensex kasa kam karto?
वर नमूद केल्याप्रमाणे, सेन्सेक्समध्ये शीर्ष 30 प्रमुख कंपन्यांचा समावेश आहे, म्हणून जेव्हा जेव्हा हे 30 समभाग हलतात तेव्हा सेन्सेक्स या समभागांच्या प्रमाणात हलतो.
खाली दिलेली sensex समभागांची यादी पहा किंवा सेन्सेक्स मध्ये समाविष्ट असलेल्या कंपन्या
| S. No. | Stock Name | Sub-Sector | Weightage in सेन्सेक्स (%) |
|---|---|---|---|
| 1 | RELIANCE IND. | ENERGY | 12.6 |
| 2 | TCS | SOFTWARE | 5.1 |
| 3 | HDFC BANK | BANKING | 9.5 |
| 4 | INFOSYS | SOFTWARE | 8.5 |
| 5 | ICICI BANK | BANKING | 9.2 |
| 6 | HUL | FMCG | 3.2 |
| 7 | SBI | BANKING | 3.3 |
| 8 | HDFC | FIN. INSTITUTIONS | 6.9 |
| 9 | BHARTI AIRTEL | TELECOM | 2.9 |
| 10 | ITC | FMCG | 6.1 |
| 11 | BAJAJ FINANCE | FINANCE | 2.6 |
| 12 | KOTAK MAHINDRA BANK | BANKING | 4.2 |
| 13 | HCL TECHNOLOGIES | SOFTWARE | 1.7 |
| 14 | ASIAN PAINTS | PAINTS | 2 |
| 15 | L&T | ENGINEERING | 4.1 |
| 16 | MARUTI SUZUKI | AUTO | 1.7 |
| 17 | AXIS BANK | BANKING | 3.3 |
| 18 | SUN PHARMA | PHARMA | 1.6 |
| 19 | TITAN | CONSUMER DURABLES | 1.5 |
| 20 | WIPRO | SOFTWARE | 0.9 |
| 21 | ULTRATECH CEMENT | CEMENT | 1.1 |
| 22 | NESTLE | FOOD BEVERAGES | 1 |
| 23 | NTPC | POWER | 1.1 |
| 24 | M&M | AUTO | 1.7 |
| 25 | POWER GRID | POWER | 0.8 |
| 26 | TECH MAHINDRA | SOFTWARE | 1 |
| 27 | INDUSIND BANK | BANKING | 1 |
| 28 | DR. REDDYS LAB | PHARMA | 0.8 |
| 29 | BAJAJ FINSERV | FINANCE | 0.1 |
| 30 | TATA STEEL | STEEL | 0.1 |
सेन्सेक्स कसा तयार होतो? – मराठीमध्ये सेन्सेक्स कसा तयार केला जातो
sensex मध्ये कंपनीचा समावेश करण्यापूर्वी खालील मुद्दे विचारात घेतले जातात:
मार्केट कॅपिटलायझेशन: कंपनीचे बाजार मूल्य निर्देशांकाच्या बाजार मूल्यांकनाच्या किमान 0.5% असावे.
Trading Frequency: गेल्या एका वर्षात कंपनीच्या शेअर्सची ट्रेडिंग १००% असावी. सुरक्षा निलंबन इत्यादीसारख्या विविध कारणांमुळे अपवाद केला जाऊ शकतो.
सरासरी दैनंदिन व्यवहार आणि उलाढाल: BSE वरील सर्व सूचीबद्ध कंपन्यांमध्ये, मागील एका वर्षातील सरासरी दैनिक व्यवहार आणि उलाढालीच्या बाबतीत स्टॉक पहिल्या 150 कंपन्यांमध्ये असणे आवश्यक आहे.
इतिहास: शेअरचा BSE वर एक वर्षाचा लिस्टिंग इतिहास असावा.
सेन्सेक्सची गणना कशी केली जाते?
सेन्सेक्समध्ये कंपनी समाविष्ट करण्यापूर्वी खालील गोष्टी विचारात घेतल्या जातात
बाजार मूल्य: कंपनीचे संपूर्ण मूल्य निर्देशांकाच्या पूर्ण मूल्याच्या किमान 0.5% असावे.
ट्रेडिंग तपशील: कंपनीच्या शेअर्सची मागील वर्षात दररोज खरेदी-विक्री झाली असावी. काही विशेष कारणांसाठी सूट दिली जाऊ शकते.
दैनंदिन व्यापार आणि मनी अॅक्टिव्हिटी: हा स्टॉक BSE वर सर्वाधिक ट्रेडिंग आणि money activity असलेल्या टॉप 150 कंपन्यांमध्ये असावा.
इतिहास: कंपनीचे शेअर्स किमान एक वर्षासाठी BSE वर सूचीबद्ध केले जावेत.
सेन्सेक्समध्ये गुंतवणूक कशी करावी?
तुम्ही सेन्सेक्समध्ये Index Mutual Funds आणि Exchange Traded Funds (ETFs) द्वारे गुंतवणूक करू शकता. हे फंड अशा समभागांमध्ये गुंतवणूक करतात जे निफ्टी किंवा सेन्सेक्स सारख्या निर्देशांकांचा फायदा दर्शवतात. Mutual Funds आणि ETFs मधील मुख्य फरक असा आहे की ETFs च्या किंमती दिवसभरात बदलतात, जसे की स्टॉक, आणि ते थेट किमतीत खरेदी आणि विकले जाऊ शकतात.
तर, म्युच्युअल फंडाच्या किंमती फक्त दिवसाच्या शेवटी अपडेट केल्या जातात आणि त्या दिवसाच्या शेवटी खरेदी आणि विकल्या जाऊ शकतात.
तुम्ही आधीच शिकल्याप्रमाणे, सेन्सेक्समध्ये भारतातील सर्वात मोठ्या उद्योगांमधील कंपन्यांचा समावेश होतो, जे एकत्रितपणे भारताच्या आर्थिक क्रियाकलापांचे (economic activity) प्रतिबिंबित करतात. त्याचप्रमाणे, काही Sectoral Indices देखील आहेत जे विशिष्ट क्षेत्राचे शेअर्स गोळा करतात आणि त्या क्षेत्राची एकूण कामगिरी दर्शवतात.
क्षेत्रीय निर्देशांक (Zonal Index)
काही प्रादेशिक याद्या खाली दिल्या आहेत:
- S&P BSE हेल्थकेअर: ही यादी भारतातील आरोग्य सेवा क्षेत्राचे एकूण वर्तन आणि कार्यप्रदर्शन दर्शवते.
- S&P BSE Telecom: ही यादी भारतातील दूरसंचार क्षेत्राचे एकूण वर्तन आणि कार्यप्रदर्शन दर्शवते.
- S&P BSE ऑटो: ही यादी भारतातील ऑटोमोबाईल/वाहतूक उपकरणे क्षेत्राचे एकूण वर्तन आणि कार्यप्रदर्शन दर्शवते.
- S&P BSE तेल आणि वायू: हा निर्देशांक भारतातील तेल आणि वायू क्षेत्राचे एकूण वर्तन आणि कार्यप्रदर्शन प्रतिबिंबित करतो.
- S&P BSE बैंकेक्स: ही यादी भारतातील बँकिंग क्षेत्राचे एकूण वर्तन आणि कार्यप्रदर्शन दर्शवते.
सारांश (Summary)
- सेन्सेक्स हा BSE(बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज) चा बेंचमार्क निर्देशांक आहे. सेन्सेक्स बीएसईवर सूचीबद्ध 30 सर्वात मोठ्या आणि सर्वाधिक व्यापार करणाऱ्या कंपन्यांचा मागोवा घेतो. या 30 कंपन्या विविध औद्योगिक क्षेत्रातील आहेत ज्या भारतीय आर्थिक कल आणि एकूण शेअर बाजार प्रतिबिंबित करतात.
- सोमवार ते शुक्रवार सकाळी 9:15 ते दुपारी 3:30 पर्यंत सेन्सेक्स काम करतो.
- जेव्हा जेव्हा टॉप 30 कंपन्या नफा किंवा तोटा करतात तेव्हा सेन्सेक्स या समभागांच्या प्रमाणात बदलतो.
- सेन्सेक्समध्ये कंपनीचा समावेश करण्यापूर्वी बाजार मूल्यांकन, सरासरी दैनिक व्यवहार, उलाढाल आणि इतिहास यासारखे अनेक घटक विचारात घेतले जातात.
- फ्री फ्लोट मार्केट व्हॅल्युएशन (free float market valuation) पद्धतीने सेन्सेक्सची गणना केली जाते.
- तुम्ही सेन्सेक्समध्ये म्युच्युअल फंड आणि एक्सचेंज ट्रेडेड फंडांद्वारे गुंतवणूक करू शकता.
- S&P BSE हेल्थकेअर, S&P BSE Telecom, इत्यादी सारख्या विविध औद्योगिक क्षेत्रांचा मागोवा घेणारे इतर अनेक निर्देशांक देखील सेन्सेक्समध्ये आहेत.
Image Source – India TV News
