डीमॅट खाते म्हणजे काय? संपूर्ण माहिती मराठीमध्ये

डिमॅट खाते हे डिजिटल खाते आहे, ज्याचा मुख्य उद्देश स्टॉक मार्केट शेअर्सचे सिक्युरिटीज ठेवणे आहे. डीमॅट खात्याद्वारे, गुंतवणूकदाराला शेअर व्यवहारांची संपूर्ण माहिती सहज मिळते. ज्याच्या मदतीने तुम्ही तुमचा नफा-तोटा नियंत्रित करू शकता.

शेअर बाजारात डीमॅट खात्याला खूप महत्त्व आहे. शेअर्सची ट्रेडिंग करण्यापूर्वी तुम्हांला तुमचे डीमॅट खाते उघडणे आवश्यक आहे. चला तर मग सुरु करूया – Demat account mahiti marathit

डीमॅट खाते म्हणजे काय? संपूर्ण माहिती मराठीमध्ये

डीमॅट खात्यात इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात शेअर्स आणि सिक्युरिटीज असतात. स्टॉक मार्केटमधील सिक्युरिटीज म्हणजे गुंतवणूकदारांकडून इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात

केलेले व्यवहार होत. जसे स्टॉक, म्युच्युअल फंड, ईटीएफ, बाँड इ.

demat खात्याद्वारे तुम्ही तुमचे भौतिक शेअर्स इलेक्ट्रॉनिक शेअर्समध्ये रूपांतरित करू शकता. शेअर बाजारात शेअर्सचा व्यापार करण्यासाठी तुमच्यासाठी डीमॅट खाते आवश्यक आहे. या खात्याद्वारे तुम्ही तुमचे शेअर्स इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात सुरक्षितपणे ठेवू शकता. हे खाते तुम्हांला तुमचे शेअर्स त्वरित हस्तांतरित करण्यात मदत करते.

वितरक नियामक या व्यवहार नियमांची काळजी घेतो. भारतात दोन नियामक आहेत जे तुमच्या डीमॅट खात्यावर नियंत्रण ठेवतात. NSDL आणि CDSL, किंवा वितरक नियामकाचे नाव.

खाली दिलेल्या लिंक वरून तुम्ही तुमचे डिमॅट अकाउंट उघडा आणी आजपासूनच ऑनलाईन ट्रेडिंगला सुरुवात करा.
https://zerodha.com/open-account?c=HOY190

मराठीमध्ये डीमॅट खात्याचे प्रकार

सेबीने भारतीय शेअर बाजाराशी संबंधित कोणत्याही व्यवहारासाठी डीमॅट खाते अनिवार्य केले आहे. demat खात्याशिवाय कोणताही गुंतवणूकदार भारतीय शेअर बाजारात गुंतवणूक करू शकत नाही.

1) रेग्युलर डीमॅट खाते (Regular Demat Account) – रेग्युलर डीमॅट खाते हे खास भारतातील गुंतवणूकदारांसाठी तयार केले आहे. भारतीय गुंतवणूकदार या डिमॅट खात्याद्वारे त्यांच्या समभागांचा व्यापार करू शकतात. या डिमॅट खात्याद्वारे, गुंतवणूकदार स्टॉक, बाँड, म्युच्युअल फंड इत्यादी सिक्युरिटीजमधील त्याच्या गुंतवणुकीवर नियंत्रण ठेवू शकतो. या डिमॅट खात्याच्या मदतीने गुंतवणूकदार त्याचे शेअर्स इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात ठेवू शकतात.

2) Refundable डीमॅट खाते – Refundable डीमॅट खाते विशेषतः परदेशी गुंतवणूकदारांसाठी आहे. जर एखाद्या परदेशी गुंतवणूकदाराला भारतीय शेअर बाजारात गुंतवणूक करायची असेल, तर तो अनिवासी बाह्य (NRE) अंतर्गत आपले बँक खाते उघडून शेअर बाजारात गुंतवणूक करू शकतो.

बँक खाते उघडल्यानंतर, त्याला परत करण्यायोग्य demat खाते उघडावे लागेल. ज्याच्या मदतीने तो दरवर्षी (जानेवारी ते डिसेंबर पर्यंत) दहा लाख अमेरिकन डॉलर्सची गुंतवणूक करू शकतो. या खात्याचे वैशिष्ट्य म्हणजे परदेशी गुंतवणूकदार आपला निधी परदेशातही हस्तांतरित करू शकतो. या खात्याच्या मदतीने, परदेशी गुंतवणूकदार भारतीय बाजारपेठेत शेअर्स, बाँड्स इत्यादी सिक्युरिटीजचा व्यापार करू शकतो आणि परदेशात त्याचा निधी देखील हस्तांतरित करू शकतो.

3) नॉन-रिपेट्रिएबल डिमॅट खाते – नॉन-रिपेट्रिएबल डिमॅट खाते देखील केवळ अनिवासी भारतीयांसाठी आहे परंतु या खात्यात परदेशी गुंतवणूकदार त्यांचा निधी परदेशात हस्तांतरित करू शकत नाहीत. या खात्याद्वारे विदेशी गुंतवणूकदार केवळ भारतीय बाजारपेठेत व्यापार करतात.

डिमॅट खाते कसे कार्य करते? | How Demat account works?

गुंतवणूकदार डीमॅट खात्याद्वारे शेअर्सची ट्रेडिंग करतात.

1996 मध्ये, NSE (नॅशनल स्टॉक एक्सचेंज) ने डीमॅट खाते सुरू केले, त्यानंतर काही वर्षांत शेअर्सच्या व्यापारासाठी आवश्यकतेनुसार ते उघडण्याचा नियमही लागू केला. तुम्ही डिमॅट खाते उघडता तेव्हा, तुमची बँक माहिती घेतली जाते जी तुमचे बँक खाते ट्रेडिंग खात्याशी आपोआप लिंक करते. डीमॅट खाते आणि ट्रेडिंग खाते एकत्र काम करतात. ट्रेडिंग खाते फक्त पैशांच्या व्यवहारांसाठी वापरले जाते, बाकीचे डिमॅट खात्याद्वारे केले जाते.

डिमॅट खाते उघडल्यानंतर, जेव्हा तुम्ही तुमच्या बँक खात्यातील पैशाने काही शेअर्स खरेदी करण्यासाठी अर्ज करता, तेव्हा जर कोणी ते शेअर्स विकत असेल आणि तुमच्या गरजा त्यांच्याकडून पूर्ण होत असतील, तर ते शेअर्स तुम्हांला वाटप केले जातात. त्याचप्रमाणे, जेव्हा तुम्हांला शेअर्स विकावे लागतात आणि कोणीतरी ते शेअर्स विकत घेण्यास तयार असते, तेव्हा तुमचे शेअर्स दुसऱ्याला वाटप केले जातात. या सर्वांमध्ये, पैशाचे व्यवहार तुमच्या बँक खात्याशी जोडलेल्या ट्रेडिंग खात्याद्वारे होतात आणि तुम्हांला त्याची माहिती डीमॅट खात्यातून मिळते.

डीमॅट खात्याचे फायदे

Demat खाते उघडण्याचे अनेक फायदे आहेत, त्यापैकी काही आम्ही तुम्हांला येथे सांगत आहोत.

डिमॅट खाते उघडून, तुम्ही इलेक्ट्रॉनिक शेअर्स खरेदी करू शकता जेणेकरून तुम्हांला प्रत्यक्ष शेअर्स खरेदी करण्याची गरज नाही. याच्या मदतीने तुम्ही तुमचे शेअर्स त्वरीत ट्रेड करू शकता आणि ते सहज राखू शकता.
तुमचे डिमॅट खाते असल्यास, शेअर्स किंवा सिक्युरिटीज खरेदी किंवा विक्री करताना तुम्हांला कोणत्याही कागदी कामाची किंवा मुद्रांक शुल्काची गरज नाही. यामुळे गुंतवणूकदाराला वेळेची बचत आणि पैशांची बचत दोन्हीचा फायदा होतो.
सिक्युरिटीजचे व्यवहार फार लवकर होतात, ज्यामुळे तुमचा वेळ तर वाचतोच पण तांत्रिक चुकांमुळे होणार्‍या समस्याही कमी होतात.
काही वेळा एखाद्या कंपनीचे शेअर्स खरेदी केल्यानंतर ते खात्यात येत नाहीत किंवा दुसऱ्या कंपनीचे शेअर्स आपल्याला वाटप केले जातात. डिमॅट खात्यात अशा तांत्रिक चुका नगण्य आहेत. तर फिजिकल शेअर वाटपात या चुका मोठ्या प्रमाणात होतात.
तुमचे स्वतःचे डीमॅट खाते असल्यास, सेबी तुमच्या सिक्युरिटीजना सुरक्षा देखील पुरवते. हे एक उत्तम हमी देते की चोरी, तोटा किंवा खराब वितरणामुळे शेअर्सचे नुकसान होणार नाही. तुमचे खाते टू स्टेप व्हेरिफिकेशन, ओटीपी, पासवर्ड, फिंगरप्रिंट इत्यादीद्वारे सुरक्षित केले जाते.
तुम्हांला तुमच्या कोणत्याही नातेवाईकाला किंवा मित्राला तुमच्या डिमॅट खात्याचा लाभार्थी बनवायचा असेल, तर तुम्ही नामांकन सुविधेच्या मदतीने कोणालाही तुमचा लाभार्थी म्हणून निवडू शकता. यासह, गुंतवणूकदारासोबत कोणतीही अप्रिय घटना घडल्यास, तुमचा लाभार्थी तुमच्या सिक्युरिटीजचा मालक होईल, ज्यामुळे तुमच्या डिमॅट खात्यातील सिक्युरिटीज तुमच्या लाभार्थीला सहज उपलब्ध होतील.
जर एखाद्या गुंतवणूकदाराचा मृत्यू झाला तर त्याच्या सिक्युरिटीज नॉमिनी खात्याच्या मदतीने त्या सर्व सिक्युरिटीज त्याने निवडलेल्या व्यक्तीला सहज दिल्या जातात. या प्रक्रियेत कोणत्याही प्रकारच्या कागदोपत्री कामाचीही गरज नाही. त्यामुळे ही प्रक्रिया सहज आणि त्वरीत केली जाते.
Demat खात्याचे शुल्क खूपच कमी आहे. जो कोणी डीमॅट खात्यात वार्षिक किंवा इतर कोणत्याही प्रकारचे शुल्क घेतो, डीमॅट खाते तुम्हांला त्या सर्व शुल्कांची वेळोवेळी माहिती देत असते.
Demat account उघडण्याचा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे सूचना. डिमॅट खातेदाराला वेळोवेळी त्याच्या शेअर्सशी संबंधित माहिती, शेअर मार्केटमध्ये घडणाऱ्या घटना, त्याच्या सुरक्षिततेशी संबंधित कोणतीही माहिती किंवा कोणत्याही नवीन योजनेची माहिती दिली जाते.

या फायद्यांव्यतिरिक्त, demat khatyache इतर अनेक फायदे असू शकतात.

डीमॅट खाते उघडण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे

डिमॅट खाते उघडणे हे जबाबदारीचे काम आहे. ज्याला कोणीही हलक्यामध्ये घेऊ नये. त्यामुळे त्याच्या डिमॅट खात्याचे संरक्षण करणे महत्त्वाचे आहे. म्हणूनच जेव्हा तुम्ही डिमॅट खाते उघडता तेव्हा ते तुमच्याशी संबंधित अनेक सरकारी कागदपत्रे किंवा माहिती विचारतात जेणेकरून योग्य व्यक्तीचे डिमॅट खाते योग्य माहितीने उघडता येईल. जेणेकरुन गुंतवणूकदाराची संपूर्ण ओळख योग्यरित्या प्रस्थापित करता येईल आणि कोणीही दुसऱ्याचे नाव किंवा कागदपत्रे वापरून डीमॅट खाते उघडू नये.

आता आपल्याला डिमॅट खाते उघडण्यासाठी आवश्यक असलेल्या कागदपत्रांची माहिती मिळेल.

ओळखीचा पुरावा – पॅनकार्ड हे डिमॅट खाते उघडण्यासाठी सर्वात महत्त्वाचे दस्तऐवज आहे. पॅन कार्डवर तुमचा फोटो आणि सही असणे आवश्यक आहे. फोटो किंवा स्वाक्षरीशिवाय पॅन कार्ड डिमॅट खात्यासाठी वैध नाही. यासोबतच डिमॅट खाते उघडणाऱ्या व्यक्तीचे वय 18 वर्षांपेक्षा जास्त असावे.

पत्ता पुरावा (गुंतवणूकदाराचा पत्ता) – पत्त्याच्या पुराव्यासाठी, गुंतवणूकदार त्याचे आधार कार्ड, ड्रायव्हिंग लायसन्स किंवा इतर कोणत्याही कागदपत्रांची मदत घेऊ शकतो. पण सर्वोत्तम पर्याय म्हणजे गुंतवणूकदाराचे आधार कार्ड.

उत्पन्नाचा पुरावा (गुंतवणूकदाराच्या उत्पन्नाचा पुरावा) – उत्पन्नाच्या पुराव्यामध्ये, गुंतवणूकदार त्याच्या उत्पन्नाचा स्रोत सांगतो. यासाठी, गुंतवणूकदार त्याच्या शेवटच्या 3 महिन्यांची पगार स्लिप किंवा ITR रिटर्न किंवा 6 महिन्यांचे बँक खाते विवरण प्रदान करतो. उत्पन्नाचा दाखला देणे ऐच्छिक आहे. परंतु ऑप्शन्स ट्रेडिंग सारख्या काही सिक्युरिटीजमध्ये उत्पन्नाचा पुरावा आवश्यक असतो.

स्वाक्षरी (गुंतवणूकदाराची स्वाक्षरी) – गुंतवणूकदाराची स्वाक्षरी आवश्यक कागदपत्र आहे. गुंतवणूकदाराने स्वच्छ पांढर्‍या कागदावर आपली स्वाक्षरी करून त्याचे छायाचित्र द्यावे. लक्षात ठेवा की कोणतीही बनावट स्वाक्षरी भविष्यात तुम्हांला अडचणीत आणू शकते.

बँक प्रूफ (गुंतवणूकदाराची बँकेशी संबंधित माहिती) – सिक्युरिटीज ट्रेडिंगमध्ये पैशांचा व्यवहार केला जातो, म्हणून डिमॅट खाते उघडण्यासाठी गुंतवणूकदाराची बँक संबंधित माहिती आवश्यक असते. गुंतवणूकदार त्याच्या बँक खात्याची माहिती रद्द केलेल्या चेकद्वारे, पासबुकच्या माहिती पृष्ठाचा फोटो किंवा 6 महिन्यांचे बँक स्टेटमेंट इत्यादीद्वारे देऊ शकतो.

फोटो – गुंतवणूकदाराला डिमॅट खात्यासाठी त्याचा पासपोर्ट आकाराचा फोटो द्यावा लागेल. याशिवाय, Demat खाते उघडणारा नियामक गुंतवणूकदाराकडून आणखी काही माहिती मागू शकतो. जेणेकरून गुंतवणूकदाराची पडताळणी करता येईल.

आम्हांला आशा आहे की तुम्हांला डीमॅट अकाऊंटशी संबंधित सर्व माहिती मिळाली असेल.