क्रिकेट (cricket) हा एक लोकप्रिय खेळ आहे ज्याचा जगभरातील लाखो चाहत्यांनी आनंद घेतला आहे. 16व्या शतकात इंग्लंडमध्ये (England) उगम पावलेला, क्रिकेट हा एक खेळ म्हणून विकसित झाला आहे ज्यामध्ये धोरण (strategy), कौशल्य (skill) आणि टीमवर्क (teamwork) या घटकांचा समावेश आहे. आज आपण या लेखात याच खेळाविषयी माहिती घेणार आहोत म्हणून हा लेख शेवटपर्यंत नक्की वाचा.
क्रिकेट खेळाची माहिती मराठीमध्ये | Cricket game information in Marathi
क्रिकेट हा बॅट आणि बॉलचा खेळ आहे जिथे 2 संघ बॅटिंग आणि बॉलिंग करतात. फलंदाजी करणाऱ्या संघाचे उद्दिष्ट धावा काढणे हे असते. तर गोलंदाजी संघाचे उद्दिष्ट फलंदाजांना बाद करणे आणि विरोधी संघाच्या धावसंख्येवर मर्यादा घालणे होय.
फलंदाजी (Batting) करणाऱ्या संघाचे खेळपट्टीवर एका वेळी दोन फलंदाज असतात, तर उर्वरित खेळाडू पॅव्हेलियनमध्ये आपल्या पाळी येण्याची वाट पाहत असतात. क्षेत्ररक्षण करणाऱ्या संघातील गोलंदाज विरुद्ध टोकाला असलेल्या फलंदाजाकडे चेंडू टाकतो, जो चेंडू मारून धावा काढण्याचा प्रयत्न करतो. मैदानाच्या मोकळ्या भागात चेंडू मारून धावा काढणे हे फलंदाजाचे प्राथमिक ध्येय असते.
बॉलिंग (Bolling) टीममध्ये बॉल डिलीव्हर करणारा एक गोलंदाज असतो आणि चेंडू पकडण्यासाठी किंवा धावा रोखण्यासाठी अनेक क्षेत्ररक्षक मैदानाभोवती असतात. गोलंदाजाचा उद्देश फलंदाजाला स्टंपला मारून बाद करणे, फलंदाजाला चूक करण्यास प्रवृत्त करणे किंवा क्षेत्ररक्षकाकडून झेल मिळवून देणे हे असते.
क्रिकेटचे स्वरूप | Nature of Cricket
क्रिकेट विविध फॉरमॅटमध्ये खेळले जाते परंतू, प्रत्येक फॉरमॅटचे स्वतःचे नियम आहेत –
कसोटी सामने (टेस्ट मैच)
कसोटी सामने हे क्रिकेटचे सर्वात मोठे स्वरूप आहे आणि ते 5 दिवस चालतात. प्रत्येक संघाचे दोन डाव असतात आणि दोन्ही डावांत सर्वाधिक धावा करणारा संघ विजयी होतो. कसोटी सामने (Test Match) हे क्रिकेटचे शिखर मानले जातात, त्यात धोरणात्मक खेळ, सहनशक्ती आणि कौशल्य यावर भर दिला जातो.
एकदिवसीय सामने (ODI)
एकदिवसीय हे एका दिवसात खेळले जाणारे मर्यादित षटकांचे सामने आहेत. प्रत्येक संघाला फलंदाजीसाठी आणि धावा काढण्यासाठी सामान्यत: 50 षटके (६ चेंडूंचे संच) मिळतात. डावाच्या शेवटी सर्वाधिक धावसंख्या असलेला संघ सामना जिंकतो.
T20 सामने (T20Is)
T20Is हे क्रिकेटचे सर्वात लहान स्वरूप आहे, ज्यामध्ये प्रत्येक संघ 20 षटकांचा एक डाव खेळतो. T20 क्रिकेट हे त्याच्या वेगवान आणि उच्च धावसंख्येसाठी ओळखले जाते, ज्यात अनेकदा आक्रमक फलंदाजी आणि नाविन्यपूर्ण शॉट खेळले जातात.
धावा (Runs)
धावा हे क्रिकेटमधील स्कोअरिंगचे मूलभूत एकक आहे. फलंदाज त्यांच्या बॅटने चेंडू मारून आणि विकेटच्या दरम्यान धावून धावा करतात. प्रत्येक वेळी दोन्ही फलंदाज आपापल्या टोकाला यशस्वीरीत्या पार करतात आणि स्पर्श करतात तेव्हा त्यांच्या संघाच्या धावसंख्येमध्ये एक धाव जोडली जाते. चेंडूला चौकार मारूनही फलंदाज धावा काढू शकतात. परिणामी चार धावा होतात, किंवा बाऊन्स न मारता बाऊंड्रीवर मारल्याने सहा धावा होतात.
विकेट्स (Wickets)
फलंदाजाला अनेक प्रकारे बाद केले जाऊ शकते.
गोलंदाजी (Bolling)
जेव्हा गोलंदाजाची चेंडू स्टंपवर आदळते आणि जामीन काढून टाकले जाते.
झेल (Catch)
जेव्हा क्षेत्ररक्षक चेंडूला फलंदाजाने मारल्यानंतर तो जमिनीला स्पर्श करण्यापूर्वी पकडतो.
रन आऊट (Run Out)
जेव्हा फलंदाज धावण्याचा प्रयत्न करत असताना क्रिझच्या बाहेर असताना क्षेत्ररक्षक चेंडूने स्टंपला यशस्वीपणे मारतो.
स्टंप्ड (Stumped)
जेव्हा फलंदाज क्रीझच्या बाहेर असतो आणि धावण्याचा प्रयत्न करत नसतो तेव्हा यष्टीरक्षक चेंडू गोळा करतो आणि बेल काढून टाकतो.
LBW (लेग बिफोर विकेट)
जेव्हा चेंडू स्टंपवर आदळला असता पण त्याऐवजी फलंदाजाच्या पायावर आदळला असता आणि अंपायर न्याय देतात की चेंडू स्टंपला लागला असता.
हिट विकेट (Hit Wicket)
जेव्हा फलंदाज फटके खेळण्याचा प्रयत्न करत असताना चुकून बॅट किंवा शरीराने बेल काढून टाकतो.
निवृत्त बाद (Retired Out)
जेव्हा एखादा फलंदाज स्वेच्छेने आऊट न होता मैदान सोडतो, विशेषत: दुखापतीमुळे किंवा आजारामुळे.
पंच (Umpire)
क्रिकेट सामने दोन मैदानी पंचांद्वारे कार्य केले जातात जे बाद, धावबाद अपील आणि मैदानावरील इतर घटनांबाबत निर्णय घेतात. त्यांना थर्ड अंपायर (third umpire) मदत करतात जे LBW, कॅच आणि रन-आऊट व अजून काही महत्वाच्या निर्णयांमध्ये मदत करण्यासाठी टेलिव्हिजन रिप्लेचे पुनरावलोकन करतात.
आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट | International Cricket
क्रिकेट हा आंतरराष्ट्रीय स्तरावर लोकप्रिय खेळ आहे आणि आंतरराष्ट्रीय सामने आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषद (ICC) द्वारे आयोजित केले जातात. राष्ट्रीय संघ द्विपक्षीय मालिका, बहु-राष्ट्रीय स्पर्धा आणि ICC क्रिकेट विश्वचषक, ICC T20 विश्वचषक आणि ICC चॅम्पियन्स ट्रॉफी यासारख्या जागतिक स्पर्धांमध्ये भाग घेतात.
देशांतर्गत क्रिकेट | Domestic Cricket
आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट व्यतिरिक्त, अनेक देशांमध्ये देशांतर्गत क्रिकेट स्पर्धा आहेत. भारतातील इंडियन प्रीमियर लीग (IPL), ऑस्ट्रेलियातील बिग बॅश लीग (BBL) आणि इंग्लंडमधील काउंटी चॅम्पियनशिप यांचा समावेश आहे. या लीगमध्ये विविध शहरे किंवा प्रदेशांचे प्रतिनिधित्व करणारे संघ आहेत आणि जगभरातील खेळाडू सहभागी होतात.
क्रिकेट हा एक समृद्ध इतिहास आणि उत्कट चाहते असलेला एक जटिल आणि धोरणात्मक खेळ आहे. या विहंगावलोकनात मूलभूत गोष्टींचा समावेश आहे, परंतु क्रिकेटच्या जगात अनेक गुंतागुंत आणि बारकावे आहेत.
