श्रवण कौशल्य म्हणजे काय?

जसे वाचन ही एक कला आहे, तसेच ऐकणे ही देखील एक कला आहे. जे अनेकांना माहित नाही परंतु ज्याला या ऐकण्याच्या कौशल्याचे महत्त्व समजते, त्याला इतर कामे करणे सुलभ जाते जसे की चांगले वाचन, संभाषण, चांगला वक्ता बनणे इ. असे असले तरीही बहुतेक लोक श्रवण कौशल्याकडे दुर्लक्ष करतात. हे एक मूलभूत ज्ञान आहे जे एखाद्या व्यक्तीला एक चांगला वक्ता, एक चांगला वाचक आणि एक यशस्वी माणूस बनवू शकतो. या लेखात याच श्रवण कौशल्याविषयी चर्चा करणार आहोत.

श्रवण काय आहे? | What is listening?

ऐकणे म्हणजे आपल्या सभोवतालच्या गोष्टींमधून उद्भवणारे आवाज आपल्या कानापर्यंत पोहोचणे होय. उदाहरणार्थ – तुम्ही तुमच्या खोलीत बसलेले आहात, आणि खोलीत पंखा चालू आहे. दुसरीकडे आई हाक मारते. तोच पक्षी खिडकीबाहेर किलबिल करत आहे. या सर्वांचा आवाज कानापर्यंत पोहोचणे म्हणजे श्रवण होय.

श्रवण कौशल्य म्हणजे काय?

जेव्हा तुम्ही तुमच्या खोलीत बसता आणि वरील सर्व क्रिया घडत असतात, परंतु सर्व ध्वनींकडे लक्ष न देता, तुमचे लक्ष फक्त एका आवाजावर केंद्रित करणे आणि ते चांगले ऐकणे याला श्रवण कौशल्य म्हणतात. चांगल्या ऐकण्याच्या कौशल्यासाठी मानसिक एकाग्रता खूप महत्वाची आहे, कारण जेव्हा तुमचे मन एकाग्र होईल तेव्हा तुम्ही शब्द आणि वाक्यांचा अर्थ अधिक चांगल्या प्रकारे समजू शकाल. शिक्षण क्षेत्रात तीक्ष्ण ऐकण्याची कौशल्ये असणे खूप महत्वाचे आहे.

प्रभावी श्रवण कौशल्ये | Effective Listening Skills

प्रभावी श्रवण कौशल्य म्हणजे एखाद्याचे शब्द ऐकणे आणि त्या गोष्टींमध्ये लपलेला संदेश समजून घेणे होय. याद्वारे आपण लोकांचे विचार अधिक चांगल्या प्रकारे समजू शकतो. जेव्हा आपल्याला इतर लोकांच्या मतांचे सखोल ज्ञान असते, तेव्हा आपण त्यांच्याशी सहमत आहोत की नाही हे समजते. मग आपण त्यांचे विचार, भावना, मानसिकता समजू शकतो. श्रवण कौशल्यामुळे, आपण कोणत्याही समस्येवर खोलवर विचार करू शकतो आणि त्या समस्येवर योग्य तो उपाय शोधू शकतो.

See also प्लास्टिक प्रदूषण एक समस्या

प्रभावी श्रवण कौशल्याची मुख्य वैशिष्ट्ये

प्रभावी श्रवण कौशल्यासाठी मानसिक एकाग्रता आणि ऊर्जा आवश्यक असते.
हे स्पीकर आणि श्रोता यांच्यात एक मानसिक संबंध प्रस्थापित करते.
यामध्ये तुम्हांला झटपट निर्णय घेण्याची आणि मूल्यमापन करण्याची प्रक्रिया टाळावी लागेल.

नेहमी चांगले श्रोते बनण्याचा प्रयत्न करा जेणेकरून तुमचे संवाद कौशल्य सुधारेल. यासाठी एक म्हण देखील आहे – एक चांगला श्रोता एक चांगला वक्ता असू शकतो, जेव्हा तुम्ही काहीतरी लक्षपूर्वक ऐकता, तेव्हा तुम्ही अनेक नवीन गोष्टी शिकत राहता.

प्रभावी श्रवण कौशल्यामधील अडथळे

प्रभावी श्रवणात एक नाही तर अनेक अडथळे येतात, त्याची यादी तुम्ही खाली पाहू शकता –

श्रवण कौशल्याच्या अडथळ्याचे पहिले कारण म्हणजे आपला आळशीपणा
आपली विचारसरणी – जेव्हा कोणी आपले ऐकत नाही, मग आपण कोणाचे का ऐकावे
शारीरिक थकवा आणि व्यक्तीची अस्वस्थता
मनाचे विचलन
बोलण्याची इच्छा
मनामध्ये येणारे विविध प्रकारचे विचार

अशा प्रकारे, वर नमूद केलेली काही कारणे आहेत जी एक चांगला श्रोता होण्यासाठी अडथळे आणतात. हे टाळण्यासाठी, एखाद्या व्यक्तीचे शब्द काळजीपूर्वक ऐका आणि स्वतःमध्ये चांगले श्रवण कौशल्य विकसित करा.

प्रभावी श्रवण कौशल्यासाठी काही टिप्स

श्रवण कौशल्यावर प्रभुत्व मिळवण्यासाठी आणि कार्यक्षम श्रोता होण्यासाठी खालील गोष्टींचे अनुसरण करा –

श्रोता बोलत असताना त्याच्यावर लक्ष ठेवा.
तुमच्या मनात येणारे इतर काही विचार काही काळासाठी थांबवा.
स्पीकरच्या देहबोलीकडे लक्ष द्या.
जेव्हा तुम्ही काळजीपूर्वक ऐकत असाल, तेव्हा मध्येच दुसऱ्या व्यक्तीशी कुजबुज करू नका.
आपण त्याचे शब्द काळजीपूर्वक ऐकत आहात असा स्पीकरला आभास द्या – यासाठी
वेळोवेळी डोके हलवा.
मध्येच हसा
जर वक्ता बोलता बोलता मध्यभागी थांबले तर तुम्ही त्याच्या शब्दांचा थोडक्यात सारांश देऊन त्याचा उत्साह वाढवू शकता.
मध्यभागी स्पीकरला उर्मटपणा देऊ नका, यामुळे तो अस्वस्थ होऊ शकतो आणि कदाचित तो आपले मुद्दे चांगल्या प्रकारे मांडू शकणार नाही.

लक्षात असू द्या

स्पीकरच्या शब्दांवर बारीक लक्ष द्या, जेव्हा तुम्ही कोणाचे शब्द काळजीपूर्वक ऐकत असाल, तेव्हा त्याचे सर्व शब्द तुमच्या अल्पकालीन स्मृतीमध्ये गोळा होत राहतात आणि वेगाने सक्रिय होतात, परंतु जर तुम्ही शब्द काळजीपूर्वक ऐकले नाहीत, तर ते शब्दही स्मृतीमधून नष्ट होतात. त्यामुळे स्पीकर काय म्हणतो ते तुम्ही काळजीपूर्वक ऐकावे.

सक्रिय श्रवण कौशल्य म्हणजे काय? | Active Listening

आपल्या अनेक कौशल्यांपैकी एक म्हणजे काळजीपूर्वक ऐकणे, तुम्ही गोष्टी किती चांगल्या प्रकारे ऐकता आणि समजून घेता, त्याचा परिणाम तुमच्या आयुष्यात दिसून येतो.

कारण :-