एखाद्या कंपनीत रोजगार करत असल्याने आपण स्वतंत्रपणे आपल्या कौशल्याचा वापर करून कोणतेही काम करू शकत नाही. त्यामुळेच आजची तरुण पिढी स्वरोजगार करताना दिसत आहे. आपण या लेखात स्वयंरोजगाराशी संबंधित घटकांवर तपशीलवार चर्चा करणार आहोत, जसे की स्वयंरोजगार म्हणजे काय, स्वरोजगाराची क्षेत्रे काय आहेत, स्वरोजगाराचे फायदे आणि तोटे काय आहेत इ. स्वरोजगार म्हणजे काय, स्वरोजगार कसा करायचा याबद्दल तुम्हांला जाणून घ्यायचं असल्यास तुम्ही हा लेख जरूर वाचा.
स्वरोजगार म्हणजे काय?| What is Self-Employment?
सोप्या शब्दात सांगावयाचे झाल्यास स्वरोजगार म्हणजे, स्वतःसाठी काम करणे आणि पैसे कमवणे होय. स्वरोजगाराची व्याख्या अनेक प्रकारे केली गेली आहे, जसे की – दुसऱ्यांसाठी काम न करता स्वतः उद्योग, व्यवसाय सुरु करणे. हा जोखमीचा आणि परताव्याचा खेळ आहे, यामध्ये तुम्ही नोकरीसारख्या निश्चित पेमेंटचा विचार करू शकत नाही. यामध्ये, तुम्ही एका महिन्यात लाखो कोटी आणि कोणत्याही महिन्यात पूर्णपणे शून्य कमावू शकता. स्वरोजगाराद्वारे तुम्ही इतरांना रोजगार देऊ शकता.
कोणतीही व्यक्ती पैसे कमवण्यासाठी आणि उदरनिर्वाहासाठी काम करते. हे काम दोन प्रकारचे आहे, एक म्हणजे इतरांसाठी काम करणे, ज्याला आपण रोजगार म्हणतो, उदाहरणार्थ – सरकारी नोकऱ्या, खाजगी नोकऱ्या इ. स्वयंरोजगारात, एखादी व्यक्ती दुसऱ्या व्यक्ती किंवा संस्थेत काम न करता स्वतः स्वतःसाठी काम करते, त्याला स्वरोजगार म्हणतात. स्वयंरोजगाराचा अर्थ आहे आपल्या कौशल्याच्या जोरावर एखादी सेवा प्रदान करून पैसे कमवणे.
स्वरोजगार का महत्त्वाचा आहे? | Why Self-Employment Is Important?
लहानपणापासूनच आपल्याला विचारणा केली जाते की तुम्ही पुढे जाऊन कोण होणार डॉक्टर (doctor), इंजिनियर (engineer), पायलट (pilot) इ. ज्या वयात आपला मेंदू विकसित होत नाही, त्या वयात आपल्याला इतरांसारखे व्हायला शिकवले जाते. आपण इतरांसारखे का व्हावे, प्रत्येक व्यक्तीकडे स्वतःची एक प्रतिभा असते, जर ज्याने त्याने त्या दिशेने काम केले, तर तो आयुष्यभर आनंदी राहील आणि पैसे कमवेल आणि त्याच्या अनोख्या कल्पनेने काहीतरी वेगळे करून दाखवेल.
जर प्रत्येकाने फक्त नोकऱ्या केल्या तर मोठे उद्योग कसे स्थापन होतील. कोणीतरी या उद्योगांचा विचार केला आणि स्वरोजगार विकसित केला जो नंतर लाखो लोकांच्या रोजगाराचे साधन बनला.
वाढती लोकसंख्या आणि नोकऱ्यांचा अभाव व्यक्तीला स्वरोजगारासाठी प्रेरित करते. ज्या वेगाने लोकसंख्या वाढत आहे, त्या दृष्टिने नवीन रोजगार उपलब्ध होत नाही आणि म्हणून आज सगळीकडे बेरोजगारीचे चित्र पाहायला मिळते. त्यामुळे सरकार लोकांना उद्योजक बनवण्याच्या दिशेने काम करत आहे. स्वरोजगाराशी संबंधित विविध प्रकारची कर्जे सरकारकडून दिली जात आहेत.
तुमच्यामध्ये दडलेली प्रतिभा बाहेर आणण्यासाठी आणि तुमच्या कौशल्याने लोकांच्या जीवनात मोलाची भर घालण्यासाठी स्वरोजगार आवश्यक आहे. आपल्या कौशल्याचा वापर करून लोकांचे जीवन सुखकर करण्यासाठी आणि श्रीमंत होण्यासाठी स्वरोजगार आवश्यक आहे. जेव्हा तुम्ही काम करता, तुमचे उत्पन्न निश्चित असते, ते वेळोवेळी वाढते पण त्याच्या मर्यादेपेक्षा जास्त नाही. त्यात स्वरोजगारामध्ये, तुम्ही तुमचा व्यवसाय मोठा करण्यासाठी किंवा अधिक पैसे मिळवण्यासाठी पूर्ण वेळ काम करता. यावरून हे समजते कि, स्वरोजगाराच्या क्षेत्रात कमाई निश्चित नाही.
जर तुम्ही तुमच्या प्रतिभेच्या आधारावर तेच काम केले, ज्यात तुम्हाला स्वारस्य आहे, जे तुम्हांला ते काम करण्यात अधिक आनंद वाटतो आणि नेहमी उर्जा भरलेली असते, तसेच तुमच्या इच्छेनुसार काम केल्याने यश मिळण्याची शक्यता वाढते. स्वयंरोजगारामध्ये पैसे कमवण्याची मर्यादा नाही, यातून अधिकाधिक पैसे कमवता येतात. यासाठी आर्थिक सहाय्य म्हणजेच कर्ज सरकारकडून मिळू शकते.
रोजगार आणि स्वरोजगार मधील फरक | Difference Between Employee & Self-Employee
| रोजगार | स्वरोजगार |
|---|---|
| नोकरीत तुम्ही इतरांसाठी काम करता. | स्वरोजगारामध्ये, तुम्ही तुमचे स्वतःचे बॉस असता. |
| नोकरीत कोणताही धोका नाही, तुमचे मासिक पेमेंट (monthly salary) येत राहते. | स्वरोजगार धोक्याने भरलेला असतो. सर्वप्रथम, तुमची कल्पना कार्य करेल की नाही याचा धोका, मग ते चालवण्याचा धोका. |
| तुमचा वेळ तुमचा नाही, तर तुम्ही तुमचा वेळ तुमच्या बॉसला दिला आहे. | तुम्ही तुमच्या वेळेचे मालक आहात, वेळेचे दडपण नाही. |
| तुम्ही तुमच्या मनाने किंवा कल्पनेने काहीही करू शकत नाही. | तुम्ही तुमच्या स्वतःच्या प्रत्येक कल्पने वा इच्छेनुसार प्रयत्न करू शकता. |
| तुम्ही कोणालाही रोजगार देऊ शकत नाही. कारण, तुम्ही स्वतः दुसऱ्या कोणासाठी काम करत असता. | स्वरोजगारात तुम्ही इतरांना रोजगार देऊ शकता. |
| तुम्ही रोजगारामध्ये प्रत्येक क्षणाला नवकल्पना करू शकत नाही. | स्वरोजगारामध्ये प्रत्येक क्षणी नवीन गोष्टी करता येतात. |
नोंद घ्या : स्वरोजगारात तुम्हांला तुमच्या खांद्यावर सर्व जबाबदाऱ्या घ्याव्या लागतील. कारण, तुम्ही तुमचे स्वतःचे बॉस असता. स्वरोजगाराच्या अनेक क्षेत्रात मासिक उत्पन्न निश्चित नसते. जर तुमच्याकडे महिनाभर कोणताही ग्राहक नसेल तर तुम्हाला पैशांची समस्या भासू शकते. परंतु, काही वेळेस फार कमी वेळेत खूप जास्त कमाई करू शकता जेणेकरून तुम्ही पुढील काही महिने काम नाही केलं तरीही चालू शकेल.
स्वरोजगारातील आव्हाने आणि तोटे
- वर नमूद केल्याप्रमाणे, स्वरोजगार धोक्याने भरलेला आहे कारण आपण आपल्यासाठी पूर्णपणे नवीन असलेल्या कल्पनांवर काम करणार आहात. तुम्ही त्या कार्यात यशस्वी किंवा अयशस्वी होऊ शकता.
- स्वरोजगारासाठी आत्मविश्वास आणि संयम असणे खूप महत्वाचे आहे कारण आपण सुरुवातीला यशस्वी होऊ शकत नाही, हे शिकण्यासाठी आणि कौशल्य विकसित करण्यासाठी आणि कल्पना कशा कार्य करतात हे समजून घेण्यासाठी थोडा वेळ लागेल.
- स्वरोजगाराला नेहमीच प्रेरित करावे लागते, स्वरोजगार त्यांच्यासाठी अजिबात नाही जे प्रत्येक वेळी यशस्वी होण्याचा विचार करतात आणि अपयशाला घाबरतात. एलोन मस्क देखील सुरुवातीला प्रत्येक वेळी अपयशी ठरले होते.
- स्वयंरोजगार जितका धोकादायक आहे तितकाच तो यशस्वी झाल्यास अधिक फायदेशीर ठरू शकतो.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न | FAQ
Question : स्वरोजगार करणारे कोण आहेत ?
Answer : यामध्ये तुम्ही तुमचे स्वतःचे काम उदरनिर्वाहासाठी आणि पैसे कमवण्यासाठी करता. त्यानुसार, स्वरोजगाराचे हजारो प्रकार आहेत जसे की- ज्यामध्ये कोणाही व्यक्तिचे रेशन दुकान, कपड्यांचे दुकान, चहाचे दुकान उघडणे, स्वतःची बस सेवा, कोचिंग क्लासेस आहेत ज्यातून कोणीही पैसे कमवू शकतो आणि आपले आयुष्य स्वरोजगारावर चालवू शकतो.
Question : स्वरोजगार कसा करावा ?
Answer : हे करण्यासाठी फक्त कल्पना असणे पुरेसे नाही, व्यवसायाचा पाया घालण्यासाठी तुम्हाला पैशांची गरज असते. जर तुमच्याकडे पैसे नसतील तर तुम्ही सरकारकडून कर्ज मिळवून स्वरोजगार सुरू करू शकता.
Question : रोजगार आणि स्वरोजगार यात काय फरक आहे ?
Answer : रोजगारामध्ये तुम्ही इतरांसाठी काम करता आणि त्या बदल्यात तुमच्या उदरनिर्वाहासाठी पैसे मिळतात. पण स्वरोजगारामध्ये तुम्ही तुमचे स्वतःचे काम सुरू करता आणि त्यातून पैसे कमवू शकता.
Question : स्वरोजगाराचे महत्त्व काय आहे ?
Answer : Self Employment अत्यंत महत्वाची आहे कारण तुम्ही स्वरोजगाराद्वारे लोकांना रोजगार उपलब्ध करून देता, या व्यतिरिक्त स्व-रोजगारातून नव नवीन कल्पना आणि आविष्कार जन्माला येतात. स्वरोजगार देशाची आर्थिक व्यवस्था मजबूत करण्यासाठी मदत करतात.
