आज म्हणजेच 21 व्या शतकात आपल्याला एखादी माहिती हवी असल्यास आपण सहजपणे इंटरनेटचा वापर करतो. इंटरनेट म्हणजे माहितीचे भंडार आहे. असे कोणतेही क्षेत्र राहिले नाही जिथे इंटरनेटचा वापर होत नाही. शिक्षण (education), शेती (farming), सेवा (service sector), माहिती तंत्रज्ञान (information technology), आदी क्षेत्रात इंटरनेटचा वापर मोठ्या प्रमाणात होत आहे. पण, तुम्ही कधी विचार केलाय का? हे इंटरनेट आपल्यापर्यंत हि माहिती कशी पोहोचतो. हा सगळा खेळ IP ॲड्रेसचा आहे, तर याच IP ॲड्रेसविषयी आपण या लेखात माहिती घेणार आहोत.
IP अड्रेस म्हणजे काय? | What is an IP?
आयपी (IP) अड्रेस म्हणजे पूर्णविरामांद्वारे विभक्त केलेल्या नंबरची एक साखळी असते. 192.158.1.38 याप्रमाणे IP अड्रेसचा फॉर्मेट असतो, भले नंबर्स वेगवेगळे असू शकतात. IP अड्रेसमधील नंबर्स 4 सेटमध्ये वेगळे केलेले असतात. आणि सेटमधील प्रत्येक संख्या 0 ते 255 पर्यंत असू असते. तर, संपूर्ण आयपी अड्रेसिंग श्रेणी 0.0.0.0 ते 255.255.255.255 पर्यंत आहे.
IP अड्रेसेस वापरकर्त्यास कसेही random अ‍ॅसाइंड केलेले नसतात. ते इंटरनेट अ‍ॅसाइंड नंबर्स अथॉरिटी (internet assigned numbers authority) द्वारा नियुक्त केले जातात आणि त्यांचे वाटप गणिताच्या आधारे केले जाते. एखाद्या वेबसाईट किंवा IP अड्रेसवरून डेटा ऍक्सेस करण्यासाठी ICANN (The Internet Corporation for Assigned Names and Numbers) महत्वाची भूमिका बजावते.
ICANN ही एक ना-नफा (not for profit) संस्था आहे जी 1998 मध्ये इंटरनेटची सुरक्षा टिकवून ठेवण्यास आणि ती सर्वांना वापरण्यायोग्य होऊ देण्यासाठी अमेरिकेत स्थापित केली गेली. प्रत्येक वेळी जेव्हा कोणी इंटरनेटवर एखादे domain register करतो तेव्हा ते डोमेन नेम रजिस्ट्रारकडे जातात, जो डोमेन register करण्यासाठी ICANN ला फी देते.
IP अड्रेसची व्याख्या | IP address definition
आयपी ॲड्रेस एक अद्वितीय ॲड्रेस आहे जो इंटरनेट किंवा स्थानिक नेटवर्कवरील डिव्हाइस ओळखतो. आयपी म्हणजे “Internet Protocol“, जो इंटरनेट किंवा स्थानिक नेटवर्कद्वारे पाठविलेल्या डेटाच्या स्वरूपाचे नियमन करतो. थोडक्यात, आयपी ॲड्रेस हे एक identifier असतात जे नेटवर्कवरील डिव्हाइस दरम्यान माहिती पाठविण्याची परवानगी देतात: त्यामध्ये स्थानाची माहिती असते आणि डिव्हायसेस एकमेकांशी इंटरनेटद्वारे संपर्क साधण्यायोग्य बनतात. IP ॲड्रेसस वेगवेगळे संगणक, राउटर आणि वेबसाईट यांचे मार्ग निश्चित करतात. त्यामुळे आपल्याला हवी असलेली इन्फोर्मेशन आपल्या IP ॲड्रेसवरून भेटत असते.
IP अड्रेस कार्य कसे करतात?
इंटरनेट प्रोटोकॉल माहिती पास करण्यासाठी सेट मार्गदर्शक तत्त्वांचा वापर करुन इतर कोणत्याही भाषेप्रमाणेच कार्य करतो. सर्व डिव्‍हाइसेस हे प्रोटोकॉल वापरुन इतर कनेक्ट केलेल्या डिव्‍हाइसेससह माहिती शोधतात, पाठवतात आणि देवाणघेवाण करतात. समान भाषा बोलल्यामुळे, कोणत्याही स्थानावरील संगणक इतर कोणत्याही संगणकाशी बोलू शकतो.
IP ॲड्रेसचे प्रकार | Types of IP address
- ग्राहक IP ॲड्रेस ( Consumer IP Address )
इंटरनेट सेवेमध्ये व्यक्ती किंवा व्यवसायात दोन प्रकारचे IP ॲड्रेस असतात त्यामध्ये खाजगी IP ॲड्रेस आणि सार्वजनिक IP ॲड्रेस अशा IP अड्रेसेसचा समावेश होतो. सार्वजनिक आणि खाजगी terms नेटवर्क स्थानाशी संबंधित असतात – म्हणजेच एक खाजगी आयपी ॲड्रेस नेटवर्कमध्ये वापरला जातो, तर एखाद्या नेटवर्कच्या बाहेर सार्वजनिक वापरला जातो.
- खाजगी IP ॲड्रेस ( Private IP Address )
आपल्या इंटरनेट नेटवर्कशी कनेक्ट होणार्‍या प्रत्येक डिव्हाइसचा एक खाजगी IP ॲड्रेस असतो. यात संगणक, स्मार्टफोन आणि टॅब्लेटचा समावेश होतो तसेच स्पीकर्स, प्रिंटर किंवा स्मार्ट टीव्ही सारख्या ब्लूटूथ-सक्षम डिव्हाइसेसचा देखील समावेश होतो. इंटरनेट ऑफ थिंग्समूळे, आपल्या घरामध्ये खाजगी IP ॲड्रेसेस संख्या वाढत आहे. आपल्या राउटरला या वस्तू स्वतंत्रपणे ओळखण्यासाठी आणि बर्‍याच वस्तूंना एकमेकांना ओळखण्यासाठी मार्गाची आवश्यकता असते. म्हणूनच, आपले राउटर खासगी IP ॲड्रेस generate करतो जे नेटवर्कवर identifier म्हणून कार्य करतात.
- सार्वजनिक IP ॲड्रेस ( Public IP Address )
एक सार्वजनिक IP ॲड्रेस हा आपल्या संपूर्ण नेटवर्क संबंधित प्राथमिक ॲड्रेस आहे. जरी कनेक्ट केलेल्या डिव्हाइसचा स्वत: चा IP ॲड्रेस असला तरी सार्वजनिक IP आपल्या नेटवर्कच्या मुख्य IP ॲड्रेसमध्ये समाविष्ट केले जातात. वरती वर्णन केल्याप्रमाणे आपला सार्वजनिक IP ॲड्रेस आपल्या राऊटरला आपल्या ISP द्वारे प्रदान केला जातो. सामान्यत: ISP कडे IP ॲड्रेसेसचा एक मोठा भंडार असतो जो ते आपल्या ग्राहकांना वितरीत करतो. आपला सार्वजनिक IP ॲड्रेस एक असा ॲड्रेस आहे जो आपल्या नेटवर्कमधील नेटवर्कच्या बाहेरील सर्व डिव्हाइसेसना आपले नेटवर्क ओळखण्यासाठी वापरला जातो.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न | FAQ
प्रश्न : ip चा फुल फॉर्म काय आहे? | ip stands for | ip full form
उत्तर : इंटरनेट प्रोटोकॉल (Internet Protocol)
प्रश्न : ip ऍड्रेस कसे शोधावे? | How find ip address?
उत्तर : गूगल ब्राउझरवर “What’s my ip address” टाईप करून एंटर प्रेस केल्यानंतर तुम्हांला तुमचा ip address मिळेल.
The point of view of your article has taught me a lot, and I already know how to improve the paper on gate.oi, thank you.
At the beginning, I was still puzzled. Since I read your article, I have been very impressed. It has provided a lot of innovative ideas for my thesis related to gate.io. Thank u. But I still have some doubts, can you help me? Thanks.