मराठी भाषा माहिती | Marathi Language

मराठी ही एक भारतीय आर्य भाषा आहे जी पश्चिम भारतातील (महाराष्ट्रीय) लोक बोलतात. जगभरात अंदाजे 120 दशलक्ष मराठी भाषिक असून हि महाराष्ट्र राज्याची अधिकृत भाषा (Official Language) आहे. बोलीभाषेच्या बाबतीत भारतात मराठी भाषेचा 4 था क्रमांक आहे. बंगालीसह मराठी हे इंडो-आर्यन भाषांमधील सर्वात प्राचीन प्रादेशिक साहित्य आहे आणि ते सुमारे 1000 AD पासून आहे.

 

मराठी किमान पंधराशे वर्ष जुनी आहे, आणि मराठीमधील व्याकरण आणि वाक्यरचना पाली आणि प्राकृतमधून घेतले आहे. मराठी भाषा (marathi bhasha) पूर्वी प्राचीन काळात महाराष्ट्री, महारथी, मल्हती किंवा मराठी म्हणून ओळखली जात असे. मराठी भाषिक संस्कृतीतील काही वैशिष्ट्यांमध्ये मराठी नाटकांचा समावेश आहे.

मराठी भाषेचे भौगोलिक वितरण

गुजरात, मध्य प्रदेश, गोवा, कर्नाटक आणि आंध्रप्रदेश या शेजारील राज्यांत तसेच दमण-दीव आणि दादरा-नगर हवेली या केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये काही प्रमाणात व संपूर्ण महाराष्ट्रात मराठी भाषा बोलली जाते. गुजरातमधील बडोदा आणि अहमदाबाद, कर्नाटकातील बेळगाव, हुबळी, धारवाड आणि बिदर, मध्यप्रदेशातील इंदूर आणि ग्वाल्हेर या शहरांमध्ये बरेच मराठी भाषिक समुदाय आहेत.

 

अमेरिका आणि युरोपमध्ये देखील काही स्थलांतरीत महाराष्ट्रीयन लोकांद्वारे मराठी भाषा बोलली जाते. एथनोलॉग म्हणतात की इस्त्राईल आणि मॉरिशसमध्येही मराठी बोलली जाते.

 

 

मराठी भाषेचा इतिहास ( History of Marathi Language )

मराठी भाषेची सुरुवात फार पूर्वी झाली होती, परंतु साहित्यिक सुरुवात केवळ 13 व्या शतकात झाली. पाली, महाराष्ट्रीयन आणि महाराष्ट्र अपभ्रंश या माध्यमातून संस्कृत भाषेचा उगम झाला आहे.

 

महाराष्ट्रीयन प्राकृत, प्राकृत भाषांमध्ये सर्वात लोकप्रिय होती. आणि पश्चिम आणि दक्षिण भारतात मोठ्या प्रमाणात बोलली जात होती. आजचे मराठी आणि कन्नड भाषेचे भाग शतकानुशतके महाराष्ट्रीयन बोलत होते. बोलीभाषेतील बदल आणि संशोधन यामुळे आजच्या मराठीचा उदय झाला आहे.

 

 

अधिकृत स्थान ( Official Language )

मराठी भाषा (marathi bhasha) ही महाराष्ट्र राज्याची अधिकृत भाषा आहे. कोकणीशिवाय गोवा राज्यातहि मराठीला अधिकृत भाषा म्हणून ओळखले जाते. भारतीय राज्यघटनेत मराठीला भारताच्या बावीस अधिकृत भाषांपैकी एक म्हणून मान्यता आहे. महाराष्ट्रातील विद्यापीठांव्यतिरिक्त, बडोदा (Gujarat), उस्मानिया (Andhra Pradesh) आणि पणजी (Goa) विद्यापीठांमध्ये मराठी भाषाशास्त्रातील उच्च अभ्यासासाठी विशेष विभाग आहेत.

 

भाषा म्हणजे काय ? | What is language ?

मराठी भाषेच्या बोलीभाषा ( Dialect )

पाहायला गेल्यास मराठीच्या खूप बोलीभाषा आहेत. पण, त्यातील काहीच बोलीभाषा आपल्याला माहित आहेत. अशाच काही निवडक बोलीभाषांविषयी माहिती पुढीलप्रमाणे:

अहिराणी | Ahirani

अहिराणी पश्चिम खानदेश, उत्तर महाराष्ट्रात बोलली जाते. अहिराणी ही भाषा आजच्या जळगाव, नंदुरबार, धुळे आणि नाशिक (बागलाण, मालेगाव व कळवण तहसील) या महाराष्ट्रातील जिल्ह्यांत बोलली जाते. अहिराणी हि एक बोलीभाषेचा प्रकार आहे आणि तिच्या लिखाणासाठी देवनगरी लिपी वापरली आहे. हे देवनागरीचे लेखी रूप असले तरी बोलण्यापेक्षा लिहिणे अधिक कठीण आहे.

 

खान्देशी | Khandeshi

खान्देशी पूर्व खान्देशात विशेषतः यावल आणि रावेर तालुक्यात बोलली जाते. खान्देशी याला तावडी असेही म्हणतात जे पूर्वी खानदेशातील प्रमुख लेवा पाटलांद्वारे बोलली जायची. बहिणाबाई चौधरी या खानदेशातील प्रख्यात कवयित्री आहेत, त्यांचे साहित्य आणि मराठी भाषेचा अभ्यास यामध्ये समाविष्ट आहे. बहिणाबाई या अहिराणी कवी आहेत असा काहींचा गैरसमज होतो.

 

सामवेदी | Samvedi

सामवेदी ही महाराष्ट्रातील ठाणे जिल्ह्यातील वसई तालुक्यात मुंबईच्या उत्तरेस, नाला सोपारा आणि विरार प्रदेशांच्या अंतर्गत भागात बोलली जाते. या भाषेची उत्पत्ती या प्रदेशातील मूळ रहिवासी सामवेदी ब्राह्मणांकडून झाली आहे. काही प्रमाणात रोमन कॅथलिक लोकांमध्येही या भाषेचे भाषिक आढळतात जे मूळचे पूर्व भारतीय म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या प्रदेशातील रहिवाशी आहेत. ही भाषा महाराष्ट्राच्या इतर प्रदेशात बोलल्या जाणार्‍या मराठी भाषेपेक्षा खूप वेगळी आहे. 1739 पर्यंत पोर्तुगीजांच्या थेट प्रभावामुळे वडावली आणि सामवेदी या दोन्ही भाषांमध्ये सामान्य मराठीपेक्षा पोर्तुगीज भाषेतील शब्दांचे प्रमाण जास्त आहे.

 

कोंकणी | Konkani

कोंकणी लोकांची भाषा म्हणजे कोंकणी होय. ही कोंकणांत राहणाऱ्या लोकांद्वारे बोलली जाते आणि मराठी भाषेसारखीच असल्यामुळे महाराष्ट्रात कोकणीला मराठीची बोली मानले जाते. ब्रिटानिका इनसाइक्लोपीडिया 1911 ने कोंकणी ला मराठीतील एक वास्तविक बोली म्हणून स्थान दिले होते.

 

गोव्यामध्ये महाराष्ट्रीयन आणि कोकणी लोकांमध्ये अधिकृत भाषेच्या मुद्द्यावरून आजतागायत बरेच संघर्ष पेटले आहेत. गोवा आणि महाराष्ट्रातील मराठी भाषाविद आणि कोंकणीला मराठीची बोली मानतात. महाराष्ट्रातील बहुतेक कोकणी लोक अस्खलितपणे मराठी बोलतात आणि लिहितात.

 

 

मराठी मुळाक्षरे | वर्णमाला | Marathi Mulakshare

 

 

मराठी स्वर | Marathi Swar

अ	आ	इ	ई	उ	ऊ
ऋ	ऌ	ए	ऐ	ओ	औ

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न | FAQ

प्रश्न : मराठी भाषेतील पहिले वर्तमानपत्र (वृत्तपत्र) कोणते ?

उत्तर : दर्पण, हे वृत्तपत्र बाळशास्त्री जांभेकरानी 1832 मध्ये सुरु केले होते.

प्रश्न : मराठी भाषादिन कोणत्या तारखेला असतो ?

उत्तर : 27 फ्रेब्रुवारी (27 February),  विष्णु वामन शिरवाडकर ऊर्फ वि.वा. शिरवाडकर यांच्या जन्मदीनानिमित्त हा दिवस साजरा केला जातो.

प्रश्न : मराठी भाषा लिहिण्यासाठी कोणत्या लिपिचा वापर केला जातो ?

उत्तर : देवनागरी (Devnagari)

प्रश्न : मराठी भाषेची वैशिष्ट्ये कोणती आहेत ?

• जगभरात बोलल्या जाणाऱ्या भाषांमध्ये 15 व्या व भारतात 4 थ्या  स्थानावर आहे.
• भारतीय राज्यघटनेत नमूद केलेल्या 22 अधिकृत भाषांपैकी एक.

 

हे पण वाचा…..

• वायरलेस उपकरणांचे प्रकार ?
• लॅपटॉपची निर्मिती आणि त्याची वैशिष्ट्ये
• वायफाय (Wi-Fi) म्हणजे काय ?
• तंत्रज्ञानामुळे वैद्यकीय क्षेत्रात झालेले बदल
• क्रेडिट कार्ड म्हणजे काय ?