आज शिक्षण घेणे इतके सोपे झाले आहे कि, त्यासाठी आपल्याला कुठेहि स्थलांतरीत होण्याची गरज नाही. कारण आज कलियुगात इंटरनेटच्या माध्यमातुन ऑनलाईन शिक्षण प्रणालीचा उदय झाला आहे ज्यामुळे आपण जगाच्या कोणत्याही कानाकोपऱ्यातून घरबसल्या शिक्षण घेऊ शकतो.
कोरोनाच्या काळात ऑनलाइन शिक्षण खूप प्रभावी ठरत आहे. आजकाल गाव असो वा शहर सर्वत्र ऑनलाइन शिक्षणाचा प्रसार होत आहे.
आपण ऑनलाइन शैक्षणिक प्रणालीद्वारे देशा-परदेशातील कोणत्याही विद्यापीठातील शैक्षणिक प्रोग्राममध्ये सहभागी होऊ शकतो. म्हणून ऑनलाइन शिक्षण हे विद्यार्थ्यांसाठी खूप फायदेशीर ठरत आहे.
आज साथीच्या रोगाने जगभरातील शिक्षण आणि शैक्षणिक प्रणालीवर खूप गंभीर परिणाम केले आहेत. त्यामुळे जगभरातील बहुतेक शैक्षणिक संस्था बंद ठेवण्यात आल्या होत्या, अजूनही काही बंदच आहेत. परंतू, यावेळी online education प्रणाली विद्यार्थ्यांसाठी वरदान ठरली. ज्यामूळे विद्यार्थ्यांच्या अभ्यासामध्ये खंड पडला नाही. तर आज आपण या लेखात याच ऑनलाईन शिक्षण पद्धतीविषयी जाणून घेणार आहोत.
ऑनलाईन शिक्षणपद्धती (Online Education)
आज लॉकडाऊनसारखी परिस्थिती नसली तरी कोरोनासारख्या जीवघेण्या आजाराने अजूनही पाठ सोडलेली नाही. या कारणास्तव, परिस्थिती सामान्य नसल्यामुळे शाळा आणि महाविद्यालयांनी अद्याप ऑनलाइन शिक्षणाला आपला सर्वोत्तम आधार बनवला आहे. पण ते बरोबर आहे की नाही हे त्या ठिकाणावरील परिस्थितीवर अवलंबून असते. आपल्यापैकी अनेकांना माहीत आहे की ई-लर्निंग हा दूरस्थ शिक्षणाचा एक प्रकार आहे. जिथे शिक्षक दूरवर बसतात, मग ती जागा घरातील असो किंवा घराबाहेरील, ते आपल्या विद्यार्थ्यांना शिक्षण देऊ शकतात.
तंत्रज्ञानामुळे बदलणारी शिक्षण पद्धती
बदलत्या काळाबरोबर तंत्रज्ञानात अनेक बदल झाले असून त्याचा वापरही मोठय़ा प्रमाणावर होत आहे. तंत्रज्ञानामुळे शिक्षण घेण्याच्या पद्धतीतही अनेक बदल झाले आहेत. आज ऑनलाइन शिक्षणात वापरले जाणारे अध्यापन-संबंधित साहित्य ऑनलाइन तंत्रज्ञानाद्वारे एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी पाठवले जाऊ शकते.
आपण जगात कोठेही असलो तरीही, आपण काही वेळातच शिक्षण साहित्य दुसऱ्या ठिकाणी पोहोचवू शकतो. कोणतीही लिंक, शिक्षणाशी संबंधित कोणताही व्हिडिओ, कोणतीही फाईल आदी सर्व प्रकार ऑनलाइन शिक्षणाला अधिक सर्जनशील बनवतात.
नोट्स तयार करण्याची गरज भासत नाही
ऑनलाइन शिक्षणात, आपल्याला वर्गाप्रमाणे घाबरण्याची गरज नसते, कारण येथे आपल्याला सतर्क राहून शिक्षकांसोबत नोट्स बनवल्या पाहिजेत असं काही नाही. ऑनलाइन शिक्षणामध्ये, आपण व्हिडिओ लेक्चर थांबवू शकतो आणि तो पुन्हा पाहू शकतो. अशा प्रकारे नोट्स बनवण्याऐवजी आपण त्या लक्षात ठेवू शकतो.
इच्छेनुसार कोठेही बसून शिक्षण घेता येते
ऑनलाइन शिक्षण खूप सोयीचे आहे. यामध्ये विद्यार्थी कुठेही बसून शिक्षण घेऊ शकतो. त्यासाठी एकच जागा निश्चित नसल्याने उन्हाळ्यासारख्या वातावरणातही विद्यार्थ्यांना दिलासा मिळतो. या कडक उन्हात विद्यार्थ्यांना घराबाहेर जावे लागत नसून त्यांना घरी बसूनच शिक्षण मिळते.
ऑनलाइन शिक्षणाद्वारे तंत्रज्ञानाचे ज्ञान
सध्या मुलांचे ऑनलाइन शिक्षण सुरू आहे हे आपणा सर्वांना माहीत आहे. आणि त्यामुळे अनेक मुलांना व्हिडीओ चॅटिंग सारखे नवीन तंत्रज्ञान शिकवले जात आहे. अशा ऑनलाइन वर्गांमुळे मुले त्यांच्या शिक्षकांकडून वाचनाची नवीन पद्धत शिकत आहेत आणि त्यांच्यामध्ये वाचनाची आवड देखील निर्माण होत आहे. अभ्यासाच्या बदलत्या वातावरणामुळे अभ्यासही मनोरंजक आणि रोमांचक झाला आहे.
शाळेत जाताना आणि शिक्षकांच्या संपर्कात असताना त्यांना अभ्यास हा कंटाळवाणा आणि थकवणारा वाटतो. तंत्रज्ञानाबद्दल जाणून घेण्यात मजा येण्याव्यतिरिक्त, मुलांना घरी राहून शिकवणे अधिक मनोरंजक आणि आरामदायक वाटत आहे.
ऑनलाइन शिक्षणाचे अनेक फायदे असले तरी त्याचे तोटेही आहेत, जे विद्यार्थ्यांच्या शारीरिक आणि मानसिक जीवनावर परिणाम करत आहे. त्यातील काही तोटे खालीलप्रमाणे आहेत.
ऑनलाईन शिक्षणामुळे होणारे तोटे
इंटरनेटचा गैरवापर
ऑनलाइनचा सर्वात मोठा तोटा म्हणजे पालकांची आर्थिक परिस्थिती नसली तरी त्यांनी मुलांना मोबाईल (mobile), लॅपटॉप (laptop), कॉम्प्युटर (computer) अशा सुविधा पूरवने गरजेचे आहे. पण मुलं त्यांच्याकडून नीट शिक्षण घेत आहेत की नाही, या गोष्टींपासून ते अनभिज्ञ राहतात. आणि मुलं याचा चुकीचा फायदा घेतात आणि त्यात गेम खेळू लागतात. किंवा इंटरनेटवर चुकीच्या गोष्टी उघडणे, ज्या त्यांच्यासाठी योग्य नाहीत.
शिक्षक आणि विद्यार्थी यांच्यात सामंजस्याचा अभाव
ऑनलाइन शिक्षणाचा आणखी एक तोटा म्हणजे शिक्षक आणि मुले यांच्यात सुसंवाद नसणे. ऑफलाईन शिक्षणामध्ये मुलांना एकदा पाठ समजला नसेल तर ते त्याच वेळी वर्गातील शिक्षकांशी त्या विषयावर चर्चा करू करतात.
परंतु ऑनलाइन शिक्षणात, अशा प्रकारे शिक्षक विद्यार्थ्यांना समजावून सांगू शकत नाहीत आणि विद्यार्थी देखील दोन्ही विषय समजून घेऊ शकत नाहीत आणि सुसंगत राहू शकत नाहीत. ज्या प्रकारचे वातावरण वर्ग खोलीत निर्माण होते त्या प्रकारचे वातावरण ऑनलाइन शिक्षणामध्ये होत नाही.
ऑनलाइन शिक्षणामुळे होणारे शारीरिक नुकसान
ऑनलाइन शिक्षणामुळे शिक्षक आणि विद्यार्थी दोघांनाही शारीरिक समस्यांना सामोरे जावे लागत आहे. विद्यार्थी जेव्हा सतत ६-८ तास ऑनलाइन शिक्षण घेतात, तेव्हा ते सतत संगणक किंवा लॅपटॉप स्क्रीनच्या संपर्कात राहतात आणि त्यामुळे त्यांच्या डोळ्यांवर खूप वाईट परिणाम होत आहेत. तसेच त्यांची त्वचा आणि शरीर देखील निस्तेज होते, जे शारीरिकदृष्ट्या अत्यंत हानिकारक आहे.
सर्वांसाठी ऑनलाइन शिक्षण उपलब्ध करून देणे कठीण
ऑनलाइन शिक्षण प्रत्येकासाठी उपलब्ध होऊ शकत नाही. जो माणूस दोन वेळच्या भाकरीसाठी रात्रंदिवस एक करतो, तो आपल्या मुलांना संगणक, मोबाईल, लॅपटॉप यांसारख्या सुविधा कोठून उपलब्ध करून देऊ शकतो? त्यामुळे गरीब कुटुंबातील मुले शिक्षणापासून वंचित राहू शकतात.
अशाप्रकारे, कोरोनाच्या काळात शिक्षणात खूप बदल झाल्याचे आपण पाहिले आहे. जिथे माणसाला नवीन तंत्रज्ञानाची ओळख होत आहे तिथे त्याचा गैरवापरही दिसून येत आहे. ऑनलाइन शिक्षणाचे फायदे आणि तोटे दोन्ही आहेत, परंतु या सर्व गोष्टींव्यतिरिक्त, सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे शिक्षण घेणे होय.
यावर तुमचे मत काय आहे ते कंमेंट बॉक्समध्ये जरूर नोंदवा आणि हा लेख कसा तेही जरूर कळवा. धन्यवाद!
हे पण वाचा…..
